Hemoroid, toplumda sık görülen ve yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir makat hastalığıdır. Tıbbi literatürde basur olarak da adlandırılan bu durum, damar yastıkçıklarının şişmesiyle ortaya çıkar. Amerikan Gastroenteroloji Derneği’nin yayımladığı bir derleme, hemoroidlerin yetişkinlerin yaklaşık %50’sini yaşamlarının bir döneminde etkilediğini bildirmektedir (kaynak).
“Hemoroid evreleri” ya da “basur dereceleri” olarak adlandırılan sınıflandırma, hastalığın şiddetini belirlemek için kullanılan evrensel bir ölçüttür. Evreleme sayesinde hem erken hemoroid belirtileri hem de ilerlemiş hemoroid tanımları daha net anlaşılır. Bu makalede, 1’den 4’e kadar olan hemoroid evrelerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.
Hemoroid Evreleri Nedir?
Hemoroidler klinik olarak dört evrede sınıflandırılır. Bu evreleme, iç hemoroidlerin dışkılama sırasında nasıl davrandığına ve hastada hangi şikâyetleri oluşturduğuna göre yapılır. “Hemoroid aşamaları” aynı zamanda tedavi yaklaşımını belirlemede yol göstericidir.
-
Evre 1: Kanama ve hafif rahatsızlık vardır, damarlar dışarı çıkmaz.
-
Evre 2: Tuvalet sırasında dışarı çıkan hemoroidler kendiliğinden geri girer.
-
Evre 3: Dışarı çıkan damarlar elle içeri itilmek zorundadır.
-
Evre 4: Sürekli dışarıda kalan ve ciddi komplikasyonlara yol açan durumdur.
Bu sınıflandırma, hem iç hemoroidleri hem de dış hemoroidleri anlamak için önemlidir. Daha ayrıntılı bilgi için iç ve dış hemoroid arasındaki farklar yazısı incelenebilir.
Hemoroid Evre 1: Başlangıç Aşaması
Evre 1, “erken dönem hemoroid” olarak tanımlanır. Çoğu zaman tuvalet sonrası damla şeklinde taze kan görülmesi ilk işarettir. Kaşıntı, yanma veya hafif basınç hissi eşlik edebilir. Bu evrede damarlar henüz dışarı çıkmaz.
Klinik çalışmalar, erken evrede fark edilen hemoroidlerin yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme düzenlemesiyle kontrol altına alınabileceğini göstermektedir (kaynak). Bu nedenle erken teşhis, ilerlemiş hemoroid riskini önlemede kritik rol oynar.
Ayrıca bu aşamada belirtileri tanımak için “hemoroid belirtileri: erken ve ileri dönem işaretleri” makalesi okunabilir.
Hemoroid Evre 2: Orta Dönem
İkinci evrede damarlar dışkılama sırasında dışarı çıkar ancak kendiliğinden geri döner. Şişlik, yanma ve ara ara kanama görülebilir. Bu dönemde “orta dereceli basur” ifadesi kullanılabilir.
Araştırmalar, bu aşamada uygulanacak medikal tedavi ve diyet değişikliklerinin hastalığın ilerlemesini yavaşlatabileceğini vurgular (kaynak). Evre 2 genellikle ilerlemiş hemoroid sınıfına girmese de tedavi edilmediğinde bir sonraki aşamaya geçebilir.
Hemoroid Evre 3: İleri Dönem
Üçüncü evrede damar yastıkçıkları dışkılama sırasında dışarı çıkar ve kendiliğinden geri dönmez. Bu hemoroidler, ancak elle içeri itildiğinde kaybolur. Bu durum hastada ağrı, şişlik, kaşıntı ve sürekli rahatsızlık hissine yol açar.
Klinik yayınlar, evre 3 hemoroidlerin yaşam kalitesini belirgin ölçüde düşürdüğünü ve tedavi edilmezse evre 4’e ilerleme olasılığının yüksek olduğunu belirtmektedir (kaynak). Bu nedenle “ileri dereceli basur” olarak adlandırılan bu aşamada mutlaka uzman görüşü alınmalıdır.
Hemoroid Evre 4: En İleri Aşama
Evre 4, hemoroid evreleri arasında en ağır tabloyu temsil eder. Damarlar sürekli dışarıdadır ve elle bile içeri itilemez. Şiddetli ağrı, yoğun kanama, akıntı ve enfeksiyon riski söz konusudur.
Tıbbi literatürde bu durum “ilerlemiş hemoroid” olarak tanımlanır. Evre 4 çoğu zaman cerrahi müdahale gerektirir.
İlerlemiş Hemoroid Belirtileri Nelerdir?
Evre 3 ve evre 4 hemoroidler, en sık “kronik hemoroid” ya da “ileri basur” olarak adlandırılır. Bu dönemde görülen başlıca belirtiler şunlardır:
-
Sürekli dışarıda kalan damar yastıkçıkları
-
Yoğun kanama
-
Şiddetli ağrı ve yanma
-
Akıntı ve kaşıntı
-
Enfeksiyon riski
Bu belirtiler, hastalığın ilerlediğini gösterir ve tedavi için vakit kaybedilmemelidir.
Evrelere Göre Tedavi Yaklaşımları
Her hemoroid evresi farklı bir tedavi yaklaşımı gerektirir.
-
Evre 1–2: Beslenme düzenlemesi, bol sıvı alımı, liften zengin gıdalar, düzenli egzersiz.
-
Evre 2–3: Medikal tedaviler (krem, fitil, tablet) ve ofis bazlı girişimler.
-
Evre 4: Cerrahi seçenekler.
Yapılan araştırmalar, erken evrede uygulanan yaşam tarzı değişikliklerinin hastalığın ilerlemesini önlemede etkili olduğunu göstermektedir (kaynak).
Hemoroid Evreleri ile Karıştırılabilecek Durumlar
Hemoroid evreleri, bazı diğer makat hastalıklarıyla karıştırılabilir. Anal fissür (makat çatlağı), fistül veya perianal apseler benzer belirtiler gösterebilir. Yanlış teşhis riski nedeniyle, uzun süren şikâyetlerde uzman muayenesi gerekir.
Hemoroid evreleri, hastalığın seyrini ve tedavi planını belirleyen önemli bir sınıflandırmadır. Erken teşhis edilen basur dereceleri basit önlemlerle kontrol altına alınabilirken, ilerlemiş hemoroid vakaları cerrahi müdahale gerektirebilir. Şikâyetlerin erken dönemde değerlendirilmesi, yaşam kalitesini korumak için kritik öneme sahiptir.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Hemoroid evreleri nasıl anlaşılır?
Evreleme, hemoroidin dışkılama sırasında dışarı çıkıp çıkmamasına ve şikâyetlerin şiddetine göre yapılır.
İlerlemiş hemoroid kendiliğinden geçer mi?
Hayır. İlerlemiş basur evreleri kendiliğinden düzelmez ve mutlaka tedavi gerektirir.
Basur dereceleri arasında en ağrılı evre hangisidir?
Genellikle evre 3 ve evre 4 en şiddetli ağrıya yol açar.
Evre 1 hemoroid tedavi edilmezse ne olur?
Evre 1 basur ilerleyerek evre 2 ve sonrasında daha ciddi aşamalara dönüşebilir.
Hemoroid ameliyatı hangi evrede gerekir?
Genellikle evre 4’te cerrahi tedavi zorunludur. Ancak evre 3’te de şiddetli şikâyetler varsa ameliyat düşünülebilir.