Kırlangıç otu nedir? (Chelidonium majus, botanik ve bileşenler)
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus), gelincikgiller (Papaveraceae) familyasına ait, yaralandığında
turuncu-sarı lateks çıkaran çok yıllık bir bitkidir. Bileşiminde başta
izokinolin alkaloidleri (chelidonine, sanguinarine, chelerythrine, protopine, coptisine) bulunur; bu profil biyolojik etkiler kadar
güvenlik açısından da belirleyicidir. (
Powo)
Chelidonium majus Avrupa ve Batı Asya’ya doğal yayılışlı, yol kenarları ve koruluklarda görülen bir türdür. Yaprakları loplu, çiçekleri dört taç yapraklı sarıdır; gövde zarar gördüğünde
yakıcı turuncu-sarı özsu (lateks) salgılar. Bu ayırt edici özellik, türün arazi tanımlamasında ve kullanım güvenliğinde kritik bir ipucudur. (
Powo)
Fitokimyasal açıdan kırlangıç otu,
izokinolin alkaloidleri bakımından zengindir. Literatürde özellikle
chelidonine, sanguinarine, chelerythrine, protopine, coptisine ve kısmen
berberine gibi bileşikler öne çıkar; ayrıca polifenoller ve uçucu bileşenler de rapor edilmiştir. Bu bileşenler farmakolojik tartışmaların temelini oluştururken,
doz/standartizasyon ve
toksisite başlıklarını da gündeme getirir. Güncel derlemeler, bitkinin kimyasal çeşitliliğinin yüksek olduğunu ve araştırmaların büyük kısmının
preklinik düzeyde kaldığını vurgular. (
Frontiers)
Saha ve pazaryeri aramalarında “
göz otu” (eyebright,
Euphrasia officinalis) ile ad karışıklığı sık görülür; ancak bu
farklı bir cins ve ailedir. Gözle ilgili aramalarda yanlış ürün seçimini önlemek için etiket üzerinde
Latince ad kontrolü (Chelidonium ≠ Euphrasia) önerilir. (
PMC)
Kırlangıç otunun
güvenlik profili, kimyasal bileşenleri kadar önemlidir. Özellikle ağızdan ve uzun süreli kullanım bağlamında
ilaç kaynaklı karaciğer hasarı (HILI) olguları bildirilmiştir; risk değerlendirmesi ve hekim görüşü bu bitki için temel önemdedir. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Chelidonium majus; Papaveraceae üyesi, turuncu-sarı lateks salgılayan bir bitkidir. (Powo)
-
İzokinolin alkaloidleri (örn. chelidonine, sanguinarine) başlıca bileşenlerdir; kanıtlar çoğunlukla preklinik düzeydedir. (Frontiers)
-
“Göz otu” (Euphrasia officinalis) ile aynı değildir; Latince ad kontrolü karışıklığı önler. (PMC)
-
Uzun süreli/ağızdan kullanımla ilişkili hepatotoksisite olguları rapor edilmiştir; dikkat gerektirir. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kaynak: Kew Science – Plants of the World Online; Missouri Botanical Garden Plant Finder; Frontiers in Pharmacology (2024) derleme; MDPI Plants (2025) derleme; NIH LiverTox (2022). (
Powo)
“Göz otu” ile kırlangıç otu aynı mı? (Euphrasia officinalis ≠ Chelidonium majus)
Hayır, aynı bitki değildir. “Göz otu” olarak bilinen
Euphrasia officinalis (Orobanchaceae) ile
kırlangıç otu Chelidonium majus (Papaveraceae) farklı tür ve ailelere aittir; ad benzerliği e-ticaret ve arama sonuçlarında karışıklığa yol açabilir. Doğru değerlendirme için
Latince ad kontrolü önemlidir. (
Powo)
Türkiye’de kullanıcılar “kırlangıç otu göz için kullanımı”, “göz otu nedir” gibi sorgularla bilgi aradığında, arayüzlerde iki farklı bitki birbiriyle karıştırılabilir.
Euphrasia officinalis genellikle “eyebright/göz otu” adıyla anılır ve
Orobanchaceae familyasına aittir;
Chelidonium majus ise “kırlangıç otu/greater celandine” olarak geçer ve
Papaveraceae familyasındandır. Bu temel ayrım, hem farmakognozi hem de güvenlik değerlendirmesi açısından kritiktir. “Göz otu” ürün sayfalarında
Euphrasia adı, “kırlangıç otu” ürünlerinde ise
Chelidonium adının yer alması beklenir; etiket/monografi bilgisinde bu Latince adların bulunmaması, yanlış ürüne yönelme riskini artırır. (
Powo)
Tanım Kutusu — Karışıklık Kontrol Listesi
-
Latince ad: Euphrasia officinalis → “göz otu”; Orobanchaceae. Chelidonium majus → “kırlangıç otu”; Papaveraceae. (Powo)
-
Saha ipucu: Kırlangıç otunda gövde yaralanınca sarı-turuncu lateks görülür; göz otunda böyle bir lateks akışı beklenmez. (Powo)
-
Arama/alışverişte doğrulama: Ürün sayfasında Latince ad ve aile bilgisine bakın; karışıklık varsa güvenilir botanik/veritabanı kaynağıyla doğrulayın. (Powo)
Kaynaklar:
-
Kew — Plants of the World Online: Chelidonium majus (Papaveraceae); Euphrasia officinalis (Orobanchaceae). (Powo)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
“Göz otu” (Euphrasia officinalis) ve “kırlangıç otu” (Chelidonium majus) farklı türlerdir; ad benzerliği sık karışır. (Powo)
-
Aile düzeyi dahi farklıdır (Orobanchaceae vs. Papaveraceae); bu, kullanım ve güvenlik değerlendirmelerini etkiler. (Powo)
-
Yanlış yönlendirmeyi önlemek için Latince ad mutlaka kontrol edilmelidir. (Powo)
Kırlangıç otu neye iyi gelir? (Kanıt düzeyi ve kapsam)
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus) için modern, iyi tasarlanmış insan çalışmaları sınırlıdır. Geleneksel kullanım alanları (hazımsızlık/safra şikâyetleri, siğil üzerine topikal uygulamalar) anlatılsa da kanıtların çoğu
preklinik düzeydedir; ayrıca
hepatotoksisite olgu bildirimleri, uzun süreli/ağızdan kullanımı riskli kılar. (
PMC)
Literatür kırlangıç otunun izokinolin alkaloidleri (chelidonine, chelerythrine, sanguinarine vb.) üzerinden antispazmodik/antiinflamatuvar mekanizmaları tartışır; ancak bunlar çoğunlukla
hücre ve hayvan modellerinden türetilmiştir. İnsanlarda
safra akışı/sindirim rahatlaması gibi iddialar için tutarlı, yüksek kalitede RCT kanıtı yoktur. Buna karşın, 2019+ dönemde de devam eden
ilaç kaynaklı karaciğer hasarı (HILI) olguları, kırlangıç otunu “birinci basamak” seçeneği olmaktan uzaklaştırır. (
PMC)
Kısa Tablo — İddialar, kanıt ve uyarılar
|
Kullanım iddiası
|
Kanıt düzeyi (insan)
|
Kısa not
|
|
Hazımsızlık/safra şikâyetleri
|
Sınırlı/uygunsuz kalitede
|
Preklinik ağırlık; standardizasyon ve doz belirsiz. ( PMC) |
|
Siğil (topikal lateks)
|
Düşük/kanıt zayıf
|
Geleneksel kullanım anlatılır; kılavuzlar salasilik asit/ kriyoterapi gibi seçenekleri öne çıkarır. ( PMC) |
|
Göz için damlatma
|
Kanıt yok
|
Steril değildir; göz yüzeyi için risklidir → önerilmez. ( Cochrane) |
|
Genel “fayda” iddiaları
|
Tutarsız
|
|
Güncel klinik derleme ve olgu paylaşımları, özellikle
karaciğer toksisitesi konusunda uyarıcıdır: LiverTox (NIH) kırlangıç otu ilişkili
akut hepatit tablosunu ayrıntılı tanımlar; 2024’te ABD’den bildirilen bir olgu da (72 yaş, bulantı için bitkisel ürün kullanımı) küresel riskin altını çizer. Bu nedenle, “kırlangıç otu faydaları/kırlangıç otu neye iyi gelir” gibi aramalarda,
yarar–risk değerlendirmesi ve
hekim/eczacı danışmanlığı esastır. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Kırlangıç otunun “fayda” alanları için insan verisi zayıf; kanıtlar çoğunlukla preklinik. (PMC)
-
Siğil için lateks uygulaması gelenekseldir; kanıta dayalı yaklaşımda salasilik asit/kriyoterapi tercih edilir. (Cochrane)
-
Göz için damlatma önerilmez; sterilite ve güvenlik sorunları nedeniyle risklidir. (Cochrane)
-
Uzun süreli/ağızdan kullanımda hepatotoksisite olgu bildirimleri mevcuttur; risk–yarar değerlendirmesi şarttır. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kırlangıç otu nasıl kullanılır? (çay, ekstrakt/tinktür, yağ/merhem, lateks)
Kırlangıç otu çayı, ekstraktı/tinktürü, yağı/merhemi ve lateksi (sarı özsu) için
standart doz ve güvenli süre netleşmiş değildir. İnsan çalışmalarında
kanıt sınırlı; özellikle ağızdan ve uzun süreli kullanımda
hepatotoksisite (karaciğer hasarı) riski bildirilmiştir.
Göz içine damlatma veya hassas bölgelere lateks sürme
önerilmez. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus) üzerine modern literatür, formül–içerik değişkenliği nedeniyle
standardizasyon sorunlarına işaret eder. Preklinik düzeyde HPV ile ilişkili mekanizmaları inceleyen yayınlar bulunsa da (lateks/alkaloid/protein fraksiyonları), bunlar
insan kullanımına doğrudan kanıt yerine hipotez üretir. Klinik olarak kanıtlanmış, güvenli
doz–süre kılavuzu yoktur. Uzun süreli/ağızdan kullanım ile
akut hepatit benzeri tablolar ve
yeniden maruziyette nüks bildirilmiştir. (
MDPI)
Kırlangıç otu çayı nasıl hazırlanır? Güvenlik notu
Çay (infüzyon/dekoksyon) tarifleri dolaşsa da
klinik etkinlik ve
güvenli doz için sağlam insan verisi yoktur;
uzun süreli içime karşı karaciğer riski nedeniyle temkin gerekir. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Bitkinin izokinolin alkaloid içeriği, birey–parti–mevsim farklarıyla değişebilir. Bu değişkenlik, ev yapımı çaylarda
doz aşımı ve etkileşim riskini artırır. Karaciğer hastalığı öyküsü olanlarda, eşzamanlı
hepatotoksik ilaçlar kullananlarda ve gebelik/emzirmede
kaçınma önerilir. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Ekstrakt / tinktür (alkollü/sulu)
Piyasada farklı solvent ve oranlarla “ekstrakt/tinktür” anlatıları vardır; ancak
insanda etkinlik–güvenlik için
yüksek kaliteli RCT kanıtı yoktur. Doz–süre ve standardizasyon belirsizdir. (
MDPI)
2025 tarihli kapsamlı derlemeler, alkaloidlerin immün/matris etkilerini tartışsa da bunların
terapötik penceresi dar ve bazı bileşenler
sitotoksik olabilir; bu da klinik uygulamayı sınırlar. Klinik karar için
hekim/eczacı danışmanlığı gerekir. (
MDPI)
Yağ/merhem (topikal)
Topikal yağ/merhem kullanımı için
kanıt kısıtlı; irritasyon/allerji görülebilir. Açık yara, mukozalar ve
göz çevresi kaçınılmalıdır. (
AAO)
Bitkisel topikallerde taşıyıcı, ekstrakt oranı ve saflık değişkenliği;
kontakt dermatit ve yüzey tahrişi riskini artırır. Olası fayda iddiaları,
kanıta dayalı ilk seçeneklerin (ör. siğillerde salisilik asit/kriyoterapi) yerine geçmez. (
derma.jmir.org)
Lateks (sarı özsu) ve siğil iddiaları
Kırlangıç otu
lateksinin siğillerde halk arasında kullanımı anlatılsa da klinik
kanıt zayıf; güncel kılavuzlar
salisilik asit ve
kriyoterapi gibi yaklaşımları önceler. (
PMC)
2020–2022 yayınları HPV ile ilişkili
in vitro etkileri gösterse de bu bulgular
insan tedavisine genellenemez. Üstelik bitki lateksleri genel olarak
göz ve mukozalarda kimyasal irritasyon riski taşır. Bu nedenle “evde lateks sürme” pratiklerinden kaçınmak gerekir. (
PMC)
“Kırlangıç otu göze damlatılır mı?” (göz için kullanım)
Hayır. Steril değildir; bitki lateksleri göz yüzeyinde
keratokonjonktivit/korneal ödem gibi kimyasal yaralanmalara neden olabilir. Göz şikâyetlerinde
steril tıbbi ürünler ve hekim muayenesi gerekir. (
EyeWiki)
Oftalmoloji kaynakları, bitki özsularının (lateks) göze temasında
acil irrigasyon ve medikal takip önerir. Kırlangıç otuna dair göz için etkinlik kanıtı bulunmadığı gibi,
yarar–risk dengesi negatif görünür. (
AAO)
Kısa Tablo — “Form–Kanıt–Uyarı”
|
Form
|
Kanıt Özeti
|
Kritik Uyarı
|
|
Çay (infüzyon)
|
İnsan verisi sınırlı
|
Uzun süreli içimde karaciğer riski
|
|
Ekstrakt/Tinktür
|
RCT yok; preklinik ağırlık
|
Doz/standardizasyon belirsiz
|
|
Yağ/Merhem
|
Kısıtlı kanıt
|
İritasyon/allerji; göz çevresi kaçınılır
|
|
Lateks (sarı özsu)
|
Geleneksel anlatı
|
Göz/mukoza kimyasal irritan; ev uygulaması önerilmez
|
|
|
|
|
Kaynaklar: NIH LiverTox (güncelleme 24.05.2022); ACG Case Reports (05/2024); JMIR Dermatology/Cochrane özeti (2021); AAO/EyeWiki (2024–2025); AAO EyeNet (2012). (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Kırlangıç otunda güvenli doz–süre tanımlı değildir; insan kanıtı sınırlı. (MDPI)
-
Ağızdan/uzun süreli kullanımda hepatotoksisite olguları bildirilmiştir; risk–yarar değerlendirmesi şarttır. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
-
Lateks/topikal uygulamalarda iritasyon ve göz için kimyasal yaralanma riski vardır; göz içine damlatılmaz. (EyeWiki)
-
Siğillerde kanıta dayalı ilk seçenekler salisilik asit ve kriyoterapidir; bitkisel lateks “alternatifi” değildir. (PMC)
Kırlangıç otu güvenli mi? Kimler uzak durmalı, olası etkileşimler ve uyarı işaretleri
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus) ile
ilaç kaynaklı karaciğer hasarı (HILI) olguları bildirilmiştir; tablo genelde 1–6 ay içinde hepatit benzeri bulgularla ortaya çıkar. Karaciğer hastalığı olanlar, gebelik/emzirmede olanlar ve
hepatotoksik ilaç kullananlar uzak durmalı; sarılık, koyu idrar, halsizlik gibi belirtilerde kullanım derhal bırakılmalıdır. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
NIH
LiverTox kılavuzu, kırlangıç otu ile ilişkili
klinik olarak belirgin akut karaciğer hasarı olgularını özetler; tipik olarak hepatoselüler patern, belirgin aminotransferaz artışları ve viral hepatiti taklit eden klinik tablo bildirilmiştir. Yeniden maruziyette nüks gözlenebildiğinden, şüpheli olgularda
yeniden deneme önerilmez. 2024’te ABD’den bildirilen bir olgu (72 yaş, bulantı için bitkisel ürün kullanımı) küresel riskin altını çizer. Bu nedenle “kırlangıç otu faydaları/zararları” gibi aramalarda
yarar–risk değerlendirmesi hekim/eczacı danışmanlığıyla yapılmalıdır. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kimler uzak durmalı? (Kısa kontrol listesi)
Uyarı işaretleri (hekim başvurusu gerektirir)
Etkileşim notları (özet):
-
İlaç–bitki etkileşimi verileri sınırlı olsa da, hepatotoksisite sinyali nedeniyle karaciğerde metabolize olan ve karaciğere yük bindiren ilaçlarla birlikte kullanım sakıncalıdır. Karar, hekim/eczacı ile verilmelidir. (PubMed)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Kırlangıç otu ile akut karaciğer hasarı olguları bildirildi; tablo çoğunlukla hepatoselüler patern gösterir. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
-
Karaciğer hastalığı, gebelik/emzirme ve hepatotoksik ilaç kullananlarda kaçınılmalıdır. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
-
Sarılık, koyu idrar, belirgin halsizlik gibi uyarı işaretlerinde kullanım kesilmeli ve tıbbî değerlendirme yapılmalıdır. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
-
Etkileşim verisi sınırlı olsa da hepatotoksik yük olasılığı nedeniyle eşzamanlı ilaç kullanımında hekim/eczacı danışmanlığı zorunludur. (PubMed)
Doz, süre, standardizasyon ve yasal durum (EMA/HMPC ne diyor?)
Kırlangıç otu için
klinik olarak kabul görmüş “güvenli-etkili” doz/süre yoktur. Avrupa İlaç Ajansı’nın bitkisel ürün komitesi (
EMA/HMPC)
AB bitkisel monografı yayımlamamış, özellikle
ağızdan kullanımda yarar-risk dengesini olumsuz değerlendirmiştir. Ürünler arasında
alkaloid içeriği ve standardizasyon değişken olduğundan doz önerisi yapılamaz. (
European Medicines Agency (EMA))
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus) preklinik literatürde farklı biyolojik etkilerle anılsa da,
iyi tasarlanmış insan çalışmaları eksik olduğu için
standart posoloji (doz/sıklık/süre) belirlenememiştir. EMA/HMPC, 2011 tarihli kamu duyurusunda
AB monografı hazırlamama kararı almış; halk arasında dile getirilen “hazımsızlık/safra” gibi endikasyonlar için
kanıt yetersizliği ve
hepatotoksisite sinyali nedeniyle
ağızdan kullanımın yarar-riskini olumsuz bulmuştur. Bu nedenle
AB düzeyinde kabul görmüş endikasyon ve posoloji yoktur. (
opis-cdn.tinkoffjournal.ru)
Standardizasyon tarafında, Avrupa Farmakopesi
“Chelidonii herba” için
toplam alkaloid içeriği (chelidonine eşdeğeri) üzerinden bir
tanımlayıcı eşik bildirir; ancak
tarım koşulları, hasat zamanı ve preparasyon yöntemleri alkaloid profilini ciddi biçimde değiştirebilir. 2021 ve sonrası yayınlar da kültür/hasat farklılıklarının
toplam alkaloid ve sitotoksik potansiyel üzerinde belirgin oynaklık yarattığını vurgular. Bu değişkenlik; ev yapımı çay/ekstraktlarda
doz aşımı, ürünler arasında ise
etkinlik-güvenlik tutarsızlığı riskini artırır. (
European Medicines Agency (EMA))
Yasal-düzenleyici çerçevede pratik sonuç:
Etiketlerde Latince ad (Chelidonium majus), kullanılan drog kısmı (herba) ve standardizasyon kriteri açıkça belirtilmiyorsa
ürün seçimi risklidir. Kaldı ki
LiverTox (NIH) başta olmak üzere çağdaş kaynaklar, 1–6 ay içinde gelişebilen
ilaç kaynaklı karaciğer hasarı (HILI) olgularını özetler; bu tablo, ağızdan uzun süreli kullanımı
özellikle sakıncalı kılar. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kaynaklar: EMA/HMPC resmi sayfa ve kamu duyurusu; EMA değerlendirme/Avrupa Farmakopesi bilgileri; NIH LiverTox (24.05.2022 güncelleme). (
European Medicines Agency (EMA))
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
Etiket nasıl okunur? (Latince ad, drog kısmı, standardizasyon/DER, çözücü)
Kırlangıç otu ürünlerinde etikette
Latince ad (Chelidonium majus), kullanılan
drog kısmı (genelde
herba), varsa
standardizasyon (ör. “toplam izokinolin alkaloidleri, chelidonine eşdeğeri”),
ekstraksiyon oranı (DER) ve
çözücü (örn. etanol %x) açıkça yazılmalıdır. Bu bilgiler yoksa ürünün bileşimi ve doz eşdeğerliği güvenle değerlendirilemez. (
European Medicines Agency (EMA))
Bitkisel ürünlerde etkinlik ve güvenlik, yalnız ham madde adına değil; hangi kısmın (herba/kök), nasıl (su/etanol gibi çözücüler) ve hangi yoğunlukta (DER; “drug extract ratio”) işlendiğine bağlıdır. EMA yönergeleri, etiket/SMPC üzerinde bitkinin Latince adı, preparat türü (kırılmış drog, kuru/sıvı/kalın ekstrakt), DER ve ekstraksiyon çözücüsünün bildirilmesini özellikle vurgular. Kırlangıç otu için ilave zorluk, alkaloid profilindeki değişkenliktir; bu nedenle “standardize” ifadesi varsa hangi belirtece (ör. toplam alkaloid) göre yapıldığını görmeniz gerekir. Latince adın Chelidonium majus olduğundan emin olmak da “göz otu (Euphrasia officinalis)” ile ad karışıklığını önler.
Kontrol Listesi — Satın almadan önce etikette arayın
-
Latince ad: Chelidonium majus (kırlangıç otu) — doğru tür teyidi.
-
Drog kısmı: herba (toprak üstü kısımlar) gibi net ifade.
-
Preparat & DER: “Kuru ekstrakt, DER 4–6:1” gibi oran ve form bilgisi.
-
Çözücü: “Etanol %xx (m/m veya v/v)” gibi ekstraksiyon çözücüsü.
-
Standardizasyon: “Toplam izokinolin alkaloidleri, chelidonine eşdeğeri ≥ %x” gibi hedef bileşen/limit (varsa).
-
Uyarılar: Kullanım süresi/dozu, karaciğer uyarıları ve karşıt endikasyon notları.
Kısa Tablo — Etiketteki satır ne anlama gelir?
|
Etiket satırı
|
Ne aramalısınız?
|
Neden önemli?
|
|
Latince ad
|
Chelidonium majus (aile/ad doğrulama)
|
Tür karışıklığını önler; Euphrasia ≠ Chelidonium
|
|
Drog kısmı
|
herba, kök vb. netlik
|
Bileşik profili ve doz eşdeğerliği değişir
|
|
Preparat
|
“kuru/sıvı ekstrakt”, “tinktur 1:5”
|
Farmasötik form ve yoğunluk
|
|
DER
|
“DER 4–6:1”
|
1 birim ekstraktın kaç birim droga eşdeğer olduğunu gösterir
|
|
Çözücü
|
“Etanol %xx / su”
|
Ekstrakte edilen alkaloid profili çözücüye bağlıdır
|
|
Standardizasyon
|
“toplam alkaloid(ler)i … %x”
|
Parti-ler arası tutarlılık ve dozlama
|
Kaynaklar: EMA —
Guideline on declaration of herbal substances/preparations (etiket/DER/çözücü bildirimi); Kew POWO —
Chelidonium takson doğrulaması. (
European Medicines Agency (EMA))
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Etikette Latince ad + drog kısmı + DER + çözücü bilgisi olmalıdır; bunlar yoksa ürün karşılaştırması ve güvenli dozlama sağlıklı yapılamaz. (European Medicines Agency (EMA))
-
Chelidonium majus ibaresi, “göz otu” (Euphrasia) ile ad karışıklığını önler. (powo.science.kew.org)
-
“Standardize” ifadesi tek başına yeterli değildir; hangi bileşene ve hangi yüzdeye göre standardize edildiği yazılmalıdır. (European Medicines Agency (EMA))
-
Kırlangıç otunda alkaloid profili değişken olduğundan etiket şeffaflığı (DER/çözücü/standardizasyon) kritik önemdedir. (European Medicines Agency (EMA))
Ne zaman kırlangıç otu yerine kanıta dayalı alternatiflere yönelmeliyim? (göz, siğil, hazımsızlık)
“Göze kırlangıç otu damlatma”, “siğile kırlangıç otu sürme” veya “hazımsızlığa kırlangıç otu çayı” gibi uygulamalar için
insanda güçlü kanıt yoktur ve güvenlik riskleri vardır. Göz şikâyetlerinde
steril tıbbi ürünler ve hekim muayenesi, siğilde
salisilik asit/kriyoterapi, hazımsızlıkta
kılavuz temelli yaklaşımlar ilk tercihtir. (
EyeWiki)
Kırlangıç otu (
Chelidonium majus) hakkındaki geleneksel iddialar, modern kılavuzların önerdiği birinci basamak yaklaşımlar yerine geçmez. Göz yüzeyi için
steril olmayan bitkisel damlalar irritasyon ve
kimyasal yaralanma riski taşır; oftalmoloji kaynakları bu tip temaslarda acil irrigasyon ve klinik değerlendirmeyi vurgular. Siğillerde
salisilik asit ve
kriyoterapi için RCT temelli kanıtlar bulunurken, bitkisel lateks uygulamalarının klinik başarısı
gösterilememiştir. Hazımsızlık/diferansiye edilmemiş dispepsi için de ACG/CAG ve NICE rehberleri; yaş, alarm bulguları,
H. pylori test-et-tedavi ve kısa süreli asit baskılama gibi algoritmaları önerir; kırlangıç otu çayının
standart doz/güvenlik verisi yoktur. (
AAO)
Hızlı Rehber — “Şikâyet → İlk tercih → Kaçınılması gereken”
|
Şikâyet / Amaç
|
Kanıta dayalı ilk yaklaşım
|
Kaçının
|
|
Gözde yanma-kızarıklık, yüzey şikâyeti
|
Steril suni gözyaşı, acil durumlarda tıbbi değerlendirme
|
Göze kırlangıç otu damlatma, steril olmayan bitkisel sıvılar ( EyeWiki)
|
|
Siğil (el/ayak)
|
Salisilik asit (düzenli uygulama) ± kriyoterapi
|
Evde bitkisel lateks sürme, tahriş ediciler ( Cochrane) |
|
Hazımsızlık / dispepsi
|
Yaş ve alarm bulgularına göre H. pylori test-et-tedavi, kısa süreli PPI, yaşam tarzı
|
Uzun süreli kırlangıç otu çayı/ekstraktı (doz/etkinlik-güvenlik belirsiz) ( PubMed) |
Not kutusu — Neden kırlangıç otu değil?
-
Göz: Bitki özsuları steril değildir; keratokonjonktivit/korneal ödem gibi kimyasal hasar riski. (EyeWiki)
-
Siğil: Cochrane özeti salisilik asit ve bazı durumlarda kriyoterapiyi destekler; bitkisel lateks için yüksek kaliteli kanıt yok. (Cochrane)
-
Hazımsızlık: Rehberler kanıt temelli algoritmalar sunar; kırlangıç otunda standart doz ve RCT eksikliği var. (PubMed)
Kaynaklar (otorite): American Academy of Ophthalmology / EyeWiki; Cochrane Review – Topical treatments for cutaneous warts; ACG–CAG & NICE dispepsi rehberleri. (
EyeWiki)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
“Göze/siğile/hazımsızlığa kırlangıç otu” yerine kılavuz temelli yaklaşımlar tercih edilmelidir. (EyeWiki)
-
Göz için steril olmayan bitkisel uygulamalar risklidir; hekim değerlendirmesi esastır. (EyeWiki)
-
Siğilde salisilik asit ± kriyoterapi kanıtlıdır; bitkisel lateksin klinik etkinliği gösterilmemiştir. (Cochrane)
-
Dispepside H. pylori temelli algoritmalar ve PPI kısa süreli denenir; kırlangıç otu çayı için doz/etkinlik net değildir. (PubMed)
SSS: Kırlangıç otu hakkında sık sorulan sorular (kısa ve kanıta dayalı yanıtlar)
Kırlangıç otu göze damlatılır mı?
Kısa Cevap: Hayır. Bitki özsuları steril değildir; göz yüzeyinde
kimyasal yaralanma riski vardır.
Açıklama: Oftalmoloji kaynakları, bitkisel öz/sap temasını
acil durum kabul eder; kornea–konjonktiva hasarı görülebilir.
Chelidonium için etkinlik kanıtı yoktur;
göz içine uygulama önerilmez. (
EyeWiki)
Kırlangıç otu siğile iyi gelir mi?
Kısa Cevap: Geleneksel anlatılar vardır;
yüksek kaliteli klinik kanıt yetersizdir.
Açıklama: Güncel derleme ve Cochrane özeti, birinci basamakta
salisilik asit ve
kriyoterapiyi destekler; kırlangıç otu lateksi için tutarlı insan verisi yoktur. (
derma.jmir.org)
Kırlangıç otu karaciğere zarar verir mi?
Kısa Cevap: Evet,
ilaç kaynaklı karaciğer hasarı (HILI) olguları bildirilmiştir.
Açıklama: LiverTox’a göre tablo genellikle 1–6 ayda başlar, hepatoselüler patern gösterir; 2024 tarihli olgu bildirimi de riski teyit eder. Şüphede kullanım kesilmeli ve değerlendirme yapılmalıdır. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Kırlangıç otu çayı/ekstraktı içilir mi?
Kısa Cevap: Standart doz–süre tanımlı değildir; uzun süreli/ağızdan kullanım
riskli kabul edilir.
Açıklama: EMA/HMPC, ağızdan kullanımda
yarar–risk dengesini olumsuz bulmuş; kabul görmüş endikasyon-posoloji yoktur. (
European Medicines Agency (EMA))
Hangi ilaçlarla birlikte alınmamalı?
Kısa Cevap: Veri sınırlı; ancak
hepatotoksik yük oluşturan ilaçlarla birlikte kullanım
sakıncalı olabilir.
Açıklama: Derlemeler,
Chelidonium’un HILI ile ilişkilendirildiğini bildirir; karaciğerde metabolize olan/karaciğere yük bindiren ilaçlarla birlikte
hekim/eczacı danışmanlığı zorunludur. (
PubMed)
“Göz otu” ile kırlangıç otu aynı mı?
Kısa Cevap: Hayır. “Göz otu” çoğunlukla
Euphrasia officinalis, kırlangıç otu ise
Chelidonium majus’tur.
Açıklama: İki tür farklı ailelere aittir; ürün seçerken
Latince ad kontrolü karışıklığı önler. (
powo.science.kew.org)
Çocuklar, gebeler, emzirenler kullanabilir mi?
Kısa Cevap: Önerilmez; yeterli güvenlik verisi yoktur.
Açıklama: EMA/HMPC ve güvenlik kaynakları, bu popülasyonlarda
kaçınmayı ve tıbbî danışmayı önerir. (
European Medicines Agency (EMA))
Ne kadar süre kullanılabilir?
Kısa Cevap: Kabul görmüş bir kullanım süresi yoktur.
Açıklama: Monograf/posoloji bulunmadığından uzun süreli kullanımlar
önerilmez; HILI riski göz önünde bulundurulmalıdır. (
European Medicines Agency (EMA))
Kaynaklar (otorite): LiverTox (NIH) —
Greater Celandine; EMA/HMPC —
Public statement/Assessment report on Chelidonium majus L., herba; Cochrane & JMIR Dermatology —
Topical treatments for cutaneous warts; AAO/EyeWiki —
Chemical Injury of the Conjunctiva and Cornea. (
Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
Özet Noktalar / Ana Çıkarımlar
-
Göz içine kırlangıç otu damlatmak önerilmez; kimyasal yaralanma riski vardır. (EyeWiki)
-
Siğil tedavisinde salisilik asit/kriyoterapi kanıtlı; kırlangıç otu için insan verisi zayıf. (Cochrane)
-
Hepatotoksisite olguları raporlu; uzun süreli/ağızdan kullanımda risk–yarar dikkatle tartılmalı. (Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi)
-
Monograf/posoloji yok; gebelik/emzirme/çocuklarda kaçınılır. (European Medicines Agency (EMA))