SİBO (İnce Bağırsakta Aşırı Bakteri Çoğalması) Nedir? Testi, Belirtileri ve Tedavisi
İnce bağırsakta bakteriyel aşırı büyüme (SIBO), çok sayıda bakteri ince bağırsakta kolonize olduğunda ortaya çıkar. Sibo şişkinliğe, ishale veya kabızlığa neden olabilir. Tedavi seçenekleri arasında antibiyotikler, dışkı nakli ve diyet değişiklikleri yer alır.
- Bakteriler bağırsak mikrobiyomu formunda sindirim sistemi için gereklidir. Bu çoğunlukla kalın bağırsakta bulunur, ancak ince bağırsakta çok fazla bakteri bulunmaz.
- Mide salgıları ve gıdanın sindirim sistemi yoluyla ileri hareketi, ince bağırsakta çok fazla bakterinin büyümesini engeller. Ancak bu işlevler etkili bir şekilde çalışmazsa bakteriler çoğalabilir.
- İnce bağırsak etkili bir şekilde boşalmadığında, aşırı bakteri, gelen tüm gıdayı fermente ederek bazı kişilerde rahatsız edici semptomlara neden olur.
- SIBO'nun diğer durumların yanı sıra irritabl bağırsak sendromu (IBS) ile ilişkili olduğu görülmektedir. IBS'li kişilerin SIBO'ya sahip olma olasılığı nüfusun geri kalanına göre daha yüksektir. Ancak IBS tanısı alan herkesin SIBO testi pozitif çıkmayabilir.
SIBO belirtileri nelerdir?
SIBO belirtileri, bağırsaktaki bakterilerin aşırı çoğalmasının ne kadar şiddetli olduğuna ve kişinin bu duruma eşlik eden herhangi bir rahatsızlığı olup olmadığına bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir.
Sibo belirtileri şunları içerebilir:
- şişkinlik
- ishal
- kabızlık
- açıklanamayan vitamin eksiklikleri, özellikle B12 vitamini eksikliği
- nadir durumlarda malabsorbsiyon
Bağırsakta sayısı aşırı artan bakterinin hangi tür olduğu da belirtilerin oluşumunda etkilidir. Araştırmalar, hidrojen üreten bakterilerin ishalle, metan üreten türlerin ise kabızlıkla daha fazla ilişkili olduğunu göstermektedir.
Sibo Neden Olur?
Doktorlar SIBO'ya neyin sebep olduğuna her durumda tamamen emin olamamaktadır. Şimdiye kadar araştırmacılar SIBO'ya katkıda bulunabilecek aşağıdaki faktörleri belirlemiştir.
Az Hareket Etmek
Genellikle bağırsaklar yiyecek ve bakterileri sindirim kanalına doğru iter, bu da ince bağırsakta çok fazla bakteri birikmesini önler. Bununla birlikte, az hareket eden bireylerde düşükse bu mekanizma yavaşlar ve gıdanın ince bağırsakta fermente olmasına neden olur.
Disbiyoz
Disbiyoz, bir kişinin mikrobiyomunun dengesiz hale gelmesi, çok fazla zararlı mikrop türü içermesi veya yeterli miktarda faydalı türün bulunmamasıdır. Farklı mikroorganizma türlerinin sindirimi nasıl etkilediğine dair araştırmalar hala devam etmektedir, ancak önceki çalışmalar IBS'li kişilerin mikrobiyomlarında genellikle daha az çeşitliliğe, daha az yararlı türe ve daha yüksek miktarda metan üreten türe sahip olduğunu ve bunun da hareketliliği yavaşlatabileceğini öne sürüyor.
Hipoklorhidri
Hipoklorhidri terimi düşük düzeyde mide asidini tanımlar. Birisi yeterli mide asidine sahip olmadığında, ortam onları öldürecek kadar asidik olmadığından, bakterilerin sindirim kanalında normalden daha aşağıya doğru ilerlemesi mümkün olabilir. Araştırmacılar, proton pompası inhibitörleri (PPI'ler) alan, otoimmün gastriti olan veya gastrektomi geçirmiş kişilerde hipoklorhidri ve SIBO riskinin arttığını göstermektedir. Ancak bu konuda kesin kanıt eksikliği vardır ve düşük hareketlilik daha önemli bir risk faktörü olabilir.
Yapısal farklılıklar
Bazen SIBO, kişinin sindirim sisteminde yapısal farklılıklar olması nedeniyle ortaya çıkar. Örnekler arasında ince bağırsak divertikülozu, fistüller ve kısalmış kolon gibi problemler yer alır. 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre kolektomi geçirmiş kişilerde SIBO gelişme riski daha yüksektir. Gastrik bypass ameliyatlarından sonra SIBO görülme sıklığı da oldukça yüksektir.
Aşırı alkol tüketimi
Aşırı alkol tüketimi mikrobiyota zarar vererek disbiyoza, bağırsak duvarlarında hasara ve iltihaba yol açabilir.
Sibo Riskini Arttıran Faktörler
Belirli sağlık problemleri olan kişilerin SIBO'ya yakalanma olasılığı diğer insanlara göre daha yüksektir. Bu sağlık problemleri şunları içerir:
- Hipotiroidizm
- Diyabet
- Parkinson hastalığı
- Kısa bağırsak sendromu
- Amiloidoz
- Sistemik skleroz
- Kronik böbrek yetmezliği
SIBO, muhtemelen daha yavaş sindirim hareketliliğine bağlı olarak yaşlı yetişkinlerde de daha yaygındır. Kadınlar arasında da daha yüksek bir prevalans vardır, ancak bunun nedenleri belirsizdir.
2017 yılında yapılan küçük bir araştırma, obezitesi olan kişilerin SIBO'ya sahip olma ihtimalinin obezitesi olmayanlara göre 11 kat daha fazla olduğunu göstermiştir. Sağlıklı sindirim hareketliliği ve pH seviyelerine sahip katılımcılarda risk daha yüksek olduğundan, durumun neden böyle olduğu belli değildir.
Sibo Testi ve Tanısı
Bir doktor, kişinin semptomlarını ve tıbbi geçmişini araştırarak SIBO'yu teşhis edecektir. Aşırı gaz veya şişkinlik belirtileri için karın bölgesi muayene edilebilir. SIBO'dan şüphelenilen durumlarda sibo testi önerilebilir.
Nefes testi
Laktuloz nefes testi, kişinin nefesindeki hidrojen ve metan konsantrasyonunu ölçer. Bu testin sonuçları SIBO teşhisini doğrulayabilir ve hastalığın kapsamını ortaya çıkarabilir. Ayrıca bu test bağırsaktaki aşırı sayı artışının esas olarak hidrojen veya metan üreten mikroplardan oluştuğunu da gösterebilir.
Kişinin testten önce 24 saat boyunca yiyecek veya sıvı tüketmemesi gerekmektedir. Daha sonra yalnızca bağırsak bakterilerinin parçalayabileceği bir şeker olan laktuloz içeren şekerli bir solüsyon testten önce tüketilmelidir.
Bakteriler şekeri parçaladığında kan dolaşımına giren ve akciğerlere giden gazlar üretirler. Sibo nefes testi, kişi nefes verirken bu gazları ölçmektedir.
Glikoz ve laktuloz nefes testi
Bazı doktorlar laktuloz nefes testi yerine glikoz nefes testini tercih etmektedir. Bazı bilim adamları, vücudun glikozu hızlı bir şekilde emebildiği ve bunun da aşırı büyüme bölgesine ulaşamayabileceğini düşündükleri için bu yöntemi eleştirmektedir.
Ancak diğerleri, bu hızlı emilimin bir avantaj olabileceğini, çünkü şekerin kalın bağırsağa ulaşma olasılığını azalttığını, burada çok sayıda bakteriyi besleyerek yanlış pozitif sonuç üreteceğini savunmaktadır.
İnce barsak aspirasyonu ve kültürü
İnce bağırsak aspirasyon testleri nefes testlerinden daha invaziftir. Bir doktorun endoskopi yaparak; küçük, ince bir kameranın ağızdan mideye yerleştirilmesi ile gerçekleştirilir. Cihaz, midenin ince bağırsakla birleştiği yer olan duodenuma ulaştığında doktorlar doku örneği almak için endoskopu kullanır ve daha sonra numuneyi, mevcut bakterileri analiz edecek bir laboratuvara gönderir.
İnce bağırsak aspirasyon testinde ve nefes testinde pozitif SIBO sonucunun ne olduğuna dair evrensel olarak kabul edilmiş bir eşik bulunmadığını belirtmekte fayda vardır.
Diğer testler
SIBO için mevcut testler her zaman kesin sonuçlar verememektedir; bu nedenle doktor, kişinin sindirim sağlığı hakkında daha iyi bir fikir edinmek için başka testler önerebilir. Bunlar şunları içerebilir:
- otoimmünite veya inflamasyon belirteçlerini tespit etmek için kan testleri
- kişinin ince bağırsakta herhangi bir yapısal sorunu olup olmadığını belirlemek için bir hareketlilik testi
- bağırsak zarının sızdırıp sızdırmadığını değerlendiren bağırsak geçirgenliği testi
- bağırsak mikrobiyomunu analiz etmek için dışkı testleri
Sibo Hastalığında Tedavi
SIBO karmaşık nedenlerle ortaya çıkabileceğinden tedavisi zor olabilir. Antibiyotikler, dışkı mikrobiyota nakli ve diyet değişiklikleri dahil olmak üzere çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.
Antibiyotikler
Antibiyotik kullanımı SIBO'nun ana tedavisidir. Doktorlar bağırsaktaki aşırı büyümeyi ortadan kaldırmak için bir tür antibiyotik veya antibiyotiklerin kombinasyonunu kullanabilir.
SIBO tedavisinden sonra problemin tekrarlama oranı nispeten yüksektir. Bu nedenle aşırı büyümenin geri gelme riskini azaltmak için antibiyotik almanın yanı sıra SIBO'nun altında yatan nedeni de ele almak önemlidir.
Temel nedene bağlı olarak bu, hareketliliği hızlandırmak için ilaç almak, ÜFE tedavisini durdurmak veya katkıda bulunabilecek diğer koşulları tedavi etmek anlamına gelebilir.
Probiyotikler ve dışkı mikrobiyota nakli
SIBO tedavisinde probiyotiklerin rolü tartışmalıdır. Bazı çalışmalar belirli türlerin bağırsak hareketliliğini artırabildiğini ve nefesteki hidrojeni azaltabildiğini gösterirken, diğerleri probiyotiklerin SIBO'ya neden olabileceğini göstermiştir.
Bir kişinin hareketliliği düşükse ve probiyotik alıyorsa, bunların aşırı büyümeyi daha muhtemel hale getirmesi veya mevcut olanı daha da kötüleştirmesi mümkündür. Sonuçlar kişiden kişiye değişebilir.
Dışkı mikrobiyota nakli (FMT), bir doktorun bir donörün bağırsak florasını rektum yoluyla bir hastaya nakletmesini içeren oldukça yeni bir tedavidir. Yine araştırmalar, bu prosedürün SIBO tedavisi olarak kullanılması konusunda karışık sonuçlar öne sürmektedir. Bazı vaka çalışmaları FMT'nin SIBO'ya neden olduğunu bile göstermektedir. Şu anda Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) bu tedaviyi onaylamamıştır.
SIBO diyeti
Diyetler SIBO'yu iyileştiremez ancak semptomları azaltabilir. Neyin işe yaradığı kişiden kişiye değişebilir, ancak popüler bir seçenek düşük FODMAP diyetidir. Düşük FODMAP diyeti, fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin alımını sınırlar. Bunlar insan vücudunun parçalayamadığı maddelerdir, yani bakteriler bunlarla beslenebilir. Yüksek FODMAP gıdalarını sınırlamak gazı, şişkinliği, kabızlığı ve ishali azaltabilir. Düşük FODMAP diyetinde kişinin yediği yiyeceklerin hem türü hem de miktarı önemlidir.
Alternatif olarak, temel bir diyet, bazı araştırmacıların SIBO semptomlarını azaltmada etkili olduğuna inandığı başka bir seçenektir. Sadece sıvıdan oluşan bu diyet, ince bağırsaktaki yiyecek miktarını azaltırken kişiye gerekli tüm besin maddelerini kolayca sindirilebilir bir biçimde sağlamayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, 2022 yılında yapılan bir araştırma, diyetin SIBO'lu bir kişide ince bağırsağın mikrobiyomunu değiştirebileceğini ancak ilaç kullanımının yararları konusunda daha fazla kanıt bulunduğunu belirtmektedir.
Diyet değişikliği uygulamak için bir diyetisyenle çalışmak en iyisidir. Bir profesyonel, bir kişinin ihtiyaç duyduğu tüm besinleri almasını sağlayabilir.
Sibo Komplikasyonları
SIBO'nun şiddetli olduğu veya iyi kontrol edilmediği durumlarda kişide ciddi ishal veya kabızlık görülebilir. Bu belirtiler aşağıdaki gibi komplikasyonlara yol açabilir:
- beslenme yetersizlikleri
- istenmeyen kilo kaybı
- dehidrasyon
Bu komplikasyonlar kişinin enerji seviyeleri, hormonları ve zihinsel sağlığı da dahil olmak üzere sağlığın birçok yönünü etkileyebilir. Ek olarak, SIBO ile yaşamak zorlayıcı olabilir ve bu da strese, kaygıya ve moral bozukluğuna neden olabilir.
Sibo Önlenebilir Mi?
SIBO'yu önlemek her zaman mümkün değildir ancak insanlar bağırsak sağlıklarına dikkat etmek için bazı adımlar atabilirler. Bunlar şunları içerir:
- Besleyici ve çeşitli bir diyet: Çok çeşitli yiyecekler yemek, bağırsak florası çeşitliliğini artırmaya yardımcı olabilir, bu da disbiyoz olasılığını azaltabilir. Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar özellikle faydalıdır.
- Sigarayı bırakmak: Sigara ve nikotin içeren diğer ürünler kişinin bağırsak florasının kompozisyonunu değiştirebilir. Bu disbiyozda rol oynayabilir.
- Prokinetik almak: Prokinetik sindirim hareketliliğini hızlandıran bir ilaç türüdür. Altta yatan rahatsızlıkları olan veya PPI kullanan kişiler gibi SIBO geliştirme riski yüksek olan kişilerde SIBO riskini azaltabilirler. 2018'de yapılan bir araştırma, prokinetik ve ÜFE'leri birlikte alan kişilerin SIBO tanısı alma olasılığının, yalnızca ÜFE'leri alanlara göre daha düşük olduğunu buldu.
- Hipoklorhidriyi tedavi etmek: Bir kişinin mide asidi düşükse, bu konuyu ele almak SIBO riskini azaltabilir, ancak bu bağlantıyı doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Bir doktorun hipoklorhidriyi nasıl tedavi ettiği, nedene bağlı olacaktır.
- Diğer koşulların yönetilmesi: Bir kişinin hipotiroidizm veya diyabet gibi SIBO ile ilişkili koşulları varsa, bu koşulların etkili bir şekilde yönetilmesi, bunların sindirim sistemi üzerindeki etkisini azaltabilir.
Sık Sorulan Sorular
SIBO hastalarında dışkı nasıldır?
Dışkılar sulu, yağlı ve kötü kokulu olabilir. Yağlı dışkılar su üzerinde yüzme eğilimindedir.
SIBO nasıl iyileşir?
Tedavi genellikle antibiyotiklerle yapılır. İnsanların yaklaşık %45'i, tam bir tedavi sürecinden sonra SIBO problemini tekrar yaşayabilmektedir. Bu tekrarlama 3 ay içinde gerçekleşirse, doktor ikinci bir antibiyotik kürü reçete edecektir. Daha sonra tekrarlarsa antibiyotik verebilir veya başka olası nedenleri araştırabilirler.
SIBO'nun belirtileri nelerdir?
Semptomlar tipik olarak karın rahatsızlığı, şişkinlik ve gaz, sulu ishal ve yağlı dışkıyı içerir. Zamanla kilo kaybı ve vitamin eksiklikleri ortaya çıkabilir.
SIBO tedavi edilmezse ne olur?
SIBO'nun komplikasyonları arasında kilo kaybı ve beslenme yetersizlikleri yer alır. Sonunda bağırsakların artık etkili bir şekilde çalışamadığı bağırsak yetmezliğine yol açabilir.
SIBO'nun sindirimle ilgili olmayan belirtileri nelerdir?
SIBO'nun sindirimle ilgili olmayan semptomları yorgunluk ve zayıf konsantrasyonu içerebilir. Daha ciddi vakalarda
B12 vitamini ve D vitamini gibi beslenme eksiklikleri ortaya çıkabilir.
Özet
SIBO, kalın bağırsaktaki bakterilerin ince bağırsağa geçmesi sonucunda ortaya çıkar. Şişkinlik, ishal ve kabızlık gibi semptomlara neden olabilir. Doktorlar, laktuloz nefes testi veya ince bağırsak aspiratı ve kültür testi yaparak SIBO'yu teşhis edebilir.
SIBO tedavisi genellikle bakterilerin aşırı çoğalmasını ortadan kaldırmak için bir veya daha fazla antibiyotik kullanımını içerir. Probiyotikler gibi diğer tedavilerin etkinliği antibiyotiklere göre daha az araştırılmış bir konudur. FMT gibi daha yeni seçenekler tam olarak anlaşılamamıştır ve risk taşıyabilecek yaklaşımlardır. Kişiler, kalıcı semptomlar yaşıyorlarsa SIBO ve buna bağlı sindirim bozuklukları konusuna hakim bir gastroenterologla konuşmalıdır.