Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
Kadınların yaklaşık %10'unu etkileyen yaygın bir durum olan polikistik over sendromu (PCOS), kadın cinsiyet hormonlarının miktarındaki dengesizliklerden kaynaklanır. PCOS esas olarak kadınların cildini, saçını, kilosunu, adet döngülerini ve doğurganlığını etkiler. Polikistik over sendromu ayrıca insülin fonksiyonunu ve karaciğer, kalp ve kan damarlarının sağlığını da etkileyebilir.
PCOS Nedir?
PCOS, testosteron ve östrojen düzeylerinin dengesiz olduğu bir endokrin bozukluğudur ve sıklıkla insülin direnciyle ilişkilidir ve sağlık belirtilerinde domino etkisine neden olur.
Kadınların hepsi az miktarda testosteron üretirken, ortalamanın üzerindeki testesteron üretim seviyeleri adet döngüsünü etkileyebilir ve bu durumda sıklıkla yumurtlamayı engelleyebilir.
PCOS'un teşhis edilmesinin bu kadar zor olmasının nedenlerinden biri de bu sağlık probleminin "herkese uyan tek tip" ile açıklanabilecek bir sağlık durum olmamasıdır. PCOS her bireyi farklı şekilde etkiler.
Aslında polikistik yumurtalık sendromu ismi de oldukça yanıltıcıdır. PCOS açılımındaki polikistik kelimesi yumurtalıklarda birden fazla kist olduğunu ima etse de, kist gibi görünenlerden aslında her biri bir yumurta içeren küçük foliküllerdir.
PCOS Belirtileri Nelerdir?
PCOS'un destek ve tedavi olmaksızın yönetilmesi zor olabilecek birçok semptomu vardır.
PKOS belirtileri şunları içerebilir:
- Düzensiz veya seyrek adet dönemleri
- Ağır ve ağrılı adet dönemleri
- Yağlı ve lekeli cilt
- Genellikle çene ve vücutta istenmeyen, aşırı kıllanma
- Saçlarda güçsüzleşme
- Kilo artışı
- Doğurganlık sorunları
Görünümü etkileyen değişiklikler aynı zamanda güven ile ilgili sorunlara da neden olabilir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Tanısı Nasıl Konulur?
PCOS tanısı fizik muayeneye, kan testlerine ve pelvik bölgenin ultrason taramasına dayanır. PCOS tanısı üç kritere göre konulur ve eğer üç kriterden ikisi mevcutsa PCOS varlığı doğrulanır.
Üç kriter şunlardır:
- Seyrek veya hiç olmayan adet dönemleri (genellikle 35 günden fazla arayla gerçekleşen adet dönemleri).
- Aşırı sivilce veya istenmeyen vücut kılları veya kanda testosteron gibi erkek cinsiyet hormonlarının yüksek seviyeleri.
- Ultrason taramasında yumurtalıkların kistik PCO görünümü (yumurtalıklarda 20'den fazla küçük sıvı dolu kesenin olduğu görülmektedir).
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Neden Olur?
Polikistik over sendromu hastalığında görülen hormon dengesizliğinin nedeni tam olarak bilinmemektedir; ancak kanıtlar bu hastalığa genetik bir problemin sebep olduğunu düşündürmektedir.
Polikistik over sendromunda bazı diğer faktörlerin de rol oynadığı görülmektedir. Bu faktörler şunları içerebilir:
- Beyindeki hipofiz bezi tarafından üretilen FSH'ye (folikül uyarıcı hormon) kıyasla daha yüksek LH (lüteinizan hormon) seviyeleri.
- Kanda testosteron gibi erkek tipi hormonların fazla olması.
- İnsülin direnci – bu durum, insülin vücutta düzgün şekilde çalışamadığında meydana gelir.
Bu faktörlerin etkisi, genellikle yumurtlamayı takip eden aylık adet döneminin gerçekleşmemesi ve erkek tipi hormonların daha yüksek seviyelerinin vücutta kıllanma ve sivilcelerin büyümesine yol açmasıdır. İnsülin fonksiyonunun yavaşlaması ayrıca kilo alımına da neden olur.
PCOS Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Polikistik over sendromu tedavi edilmediğinde gelişebilecek bazı komplikasyonlar vardır:
- Kısırlık – düzenli yumurtlamanın olmaması, gebe kalmada zorluklara neden olabilir ve doğurganlık tedavisi gerekli olabilir.
- Rahim astarı kanseri: Rahmin düzenli olarak dökülmemesi, iç astarın kalınlaşmasına neden olarak endometriyal kanser gelişme riskini artırabilir. Rahim zarı kalınlaşması riskini azaltmak için bir kadının her yıl en az dört regl dönemi yaşaması önerilir.
- Aşırı kilo alma ve insülin direncine bağlı hastalıklar; aşırı kilolu veya obez olmak, yüksek tansiyon, diyabet, karaciğer sorunları ve kalp hastalığı gibi hastalıkların riskini artırabilir.
Erken teşhis ve müdahale, PCOS hastalarında uzun vadeli sorunların önlenmesinde anahtardır.
Polikistik Over (PCO) ve Polikistik Over Sendromu (PCOS) arasındaki fark nedir?
'Polikistik yumurtalık' (PCO) terimi, yumurtalıkların ultrason taramasında görülen görünümünü tanımlar ancak bu durum herhangi bir belirti veya hormon sorunu göstermez.
Polikistik yumurtalıkların görülmesi çok yaygındır; genel popülasyondaki yaklaşık 5 kadından 1'inde polikistik görünüme sahip yumurtalıklar vardır.
Polikistik yumurta görünümüne ek olarak semptomlar veya hormon dengesizlikleri geliştiğinde ise PCOS tanısı konur.
PCOS nasıl tedavi edilir?
PCOS belli tedaviler ile kontrol altında tutulabilen bir durumdur. Tedaviler, kişinin semptomlarına, doğurganlık planlarına ve genel sağlığına bağlı olarak planlanmaktadır.
- Beslenme ve diyetinize dikkat edin: Diyetinize meyveler, sebzeler, tam tahıllar, baklagiller, tohumlar, baklagiller ve kuruyemişler gibi tam gıdaları dahil etmeye odaklanın. İdeal bir PCOS diyeti, şeker, beyaz ekmek, beyaz pirinç ve şeker seviyelerini etkileyebilen ve insülin seviyelerini yükseltebilen çok amaçlı un gibi rafine karbonhidratların azaltılmış tüketimini içerecektir. Antiinflamatuar özelliklere sahip gıdalar (domates, yapraklı sebzeler ve yeşillikler, yağlı balık ve zeytinyağı gibi) sizin için iyi olabilir. Brokoli ekstraktının içerisinde bulunan diindolilmetan (DIM) maddesi sayesinde fazla östrojenin ortadan kaldırılması desteklenir. DIM, östrojeni vücut tarafından kolayca dönüştürülen ve atılan bileşenlere metabolize eder. Böylece PCOS riskini arttıran östrojen dominansının oluşumu önlenmiş olur.
- Sağlıklı yaşam tarzı değişikliklerini benimseyin: Hareketsiz yaşam tarzınızdan vazgeçin ve düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve kilo yönetimi tekniklerini benimseyin. Ortalama bir yetişkinin haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta fiziksel aktivite ve 2 gün kas güçlendirme aktivitesi yapması gerekmektedir. Bu aktivite ve egzersizelr, stresi azaltmaya ve kiloyu yönetmeye yardımcı olabilir.
Polikistik over sendromunda tedavi belirtilere, kişinin genel sağlık durumuna, çocuk sahibi olma planlarına ve diyabet, kalp hastalığı gibi uzun vadeli sağlık sorunları riskine bağlı olarak değişecektir. Tedaviler ilaçları ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir. Birçok pcos hastasına tedavilerin bir kombinasyonu uygulanacaktır.
Hamile kalmak istemeyen bireylerde tedavi şunları içerebilir:
- Haplar, yamalar, iğneler veya rahim içi cihaz (RİA) dahil olmak üzere hormonal doğum kontrolü. Doğum kontrolü adet döngünüzü düzenlemenize yardımcı olur ve aşırı kıl büyümesinin önlenmesine ve sivilcelerin iyileşmesine yardımcı olabilir.
- Diyabet ilaçları. Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan metformin gibi ilaçlar vücudun insülini işlemesine yardımcı olur. Hem insülin hem de androjen seviyelerini düşürebilir.
- Anti-androjen ilacı. Bu ilaç androjen hormonlarının etkisini bloke eder ve saç dökülmesini, yüzde ve vücutta kıl büyümesini ve sivilceyi azaltmaya yardımcı olabilir.
- İstenmeyen tüylenme veya sivilce gibi PKOS semptomlarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlar.
- Yaşam tarzı değişiklikleri, besleyici bir diyet yemeyi, sağlıklı bir kiloyu korumayı ve fiziksel aktiviteyi içerir.
Şimdi veya gelecekte hamile kalmak istiyorsanız tedavi şunları içerebilir:
- Kilo vermek adet döngüsünün daha düzenli olmasına yardımcı olur.
- Yumurtalıkların yumurta salmasına (veya yumurtlamasına) neden olan ilaçlar.
- İn vitro fertilizasyon (IVF). İlaçlar yumurtlamanıza yardımcı olmadığında IVF bir seçenektir. Bu prosedürde, doktor yumurtalığınızdan bir yumurtayı alır, onu laboratuvarda spermle birleştirir ve rahminize geri aktarır.