Multipl Skleroz Nedir? Belirtileri ve Nedenleri
Multipl skleroz (MS), ortalama 30 yaş civarında başlayan, merkezi sinir sisteminin kronik bir otoimmün hastalığıdır. Sinirlerin iltihaplanması ve demiyelinizasyonu ile karakterize olup koordinasyon, hareketlilik, görme ve kavrama ile ilgili sorunlara yol açar. Bu değişiklik, kişiden kişiye büyük ölçüde değişen semptomlarla, farklı şekillerde kendini gösterir.
Multipl Skleroz Neden Olur?
Multipl sklerozun nedeni tam olarak bilinmese de kısmen genetik faktörlere, kısmen de çevresel faktörlere bağlı olabileceğine inanılmaktadır. Bir diğer olası sebep ise vücudun bağışıklık sisteminin saldırısıdır. Otoimmün reaksiyon, miyelin kılıfına ve altta yatan sinir liflerine zarar veren iltihaplanmaya neden olur.
Ek olarak, hücrelerinin yüzeyinde belirli genetik belirteçleri taşıyan kişilerde multipl skleroz olasılığı daha yüksektir. Normalde bu belirteçler, vücudun organizmaya ait olanı yabancı olandan ayırt etmesine ve dolayısıyla hangi maddelere saldıracağını belirlemesine yardımcı olur.
Çevrenin aynı zamanda multipl sklerozda da rol oynadığı görülmektedir. Bir kişinin yaşamının ilk 15 yılını geçirdiği coğrafi konum, multipl skleroz gelişme olasılığını etkiler. Bozukluk şu şekilde ortaya çıkar:
- Ilıman bir iklimde büyüyen yaklaşık 2.000 kişiden 1'inde
- Tropikal iklimde büyüyen 10.000 kişiden yalnızca 1'inde
- Ekvator'a yakın bölgelerde büyüyen insanlar arasında önemli ölçüde daha az
Bu farklılıkların D vitamini seviyeleri ile ilgili olabileceği düşünülmektedir. Cilt, güneş ışığı aldığında vücut D vitamini oluşturur. Dolayısıyla ılıman iklimlerde büyüyen insanların D vitamini düzeyleri daha düşük olabilir. D vitamini düzeyi düşük olan kişilerin ise multipl skleroz geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Multipl sklerozun belirtileri nelerdir?
Multipl sklerozun semptomları çok çeşitlidir ancak genellikle motor beceriler, hassasiyet, görme, konuşma veya denge ile ilgili problemlerle bağlantılıdır. En sık görülen semptomlardan bazıları şunlardır:
- Şiddetli yorgunluk;
- Görme sorunları;
- Duyarlılık bozuklukları (ağrı, karıncalanma, uyuşukluk vb.);
- Motor bozukluklar;
- Denge ve koordinasyon sorunları;
- Konuşma ve yutma sorunları;
- Bilişsel bozukluklar.
Multipl Skleroz kimlerde görülür?
Multipl skleroz herkesi etkileyebilen bir hastalıktır ve bazı gruplar diğerlerinden daha fazla risk altındadır. Kadınlar erkeklerden daha fazla etkilenmekte; cinsiyet oranı iki ila üç kadının bir erkeğe eşit olduğu görülmektedir. Hastalık her yaşta gelişebilmesine rağmen genellikle 20-40 yaşları arasında ortaya çıkar. Ailesinde multipl skleroz öyküsü olan kişilerin hastalığa yakalanma riski daha yüksektir.
Ayrıca sigara içme, virüs ve enfeksiyonlara maruz kalma ve bazı genetik faktörler gibi bazı çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir.
Multipl skleroz tanısı nasıl konulur?
Multipl skleroz tanısı genellikle karmaşıktır ve birkaç adım gerektirir.
Klinik muayene
Doktor, hastanın semptomları ve tıbbi geçmişi hakkında sorular sorarak başlayacaktır. Daha sonra hastanın koordinasyonunu, kas gücünü, hassasiyetini, görüşünü ve reflekslerini değerlendirmek için özellikle nörolojik olmak üzere fiziksel bir muayene yapacaktır.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)
Beyin ve omuriliğin MRG'si multipl skleroz tanısı için en yararlı testlerden biridir. Hastalığın karakteristik beyin ve omurilik lezyonlarını görselleştirmesi sağlanır.
Lomber ponksiyon
Lomber ponksiyon, belin alt kısmına yerleştirilen bir iğne kullanılarak beyin omurilik sıvısı (BOS) örneğinin alınmasını içeren bir testtir. BOS, antikorların ve diğer hastalık belirtilerinin varlığı açısından test edilebilir.
Potansiyel Uyaranlar
Potansiyel uyaranlar, ışık parlamaları veya sesler gibi duyusal uyaranlara sinir sisteminin verdiği tepkileri ölçen testlerdir. Potansiyel uyaranlar, MRI tarafından tespit edilemeyen sinir hasarını tanımlamaya yardımcı olabilir.
Multipl Skleroz Tedavisi
Multipl sklerozu tedavi etmek şu anda mümkün olmasa da çok sayıda etkili tedavi sayesinde semptomların ortaya çıkması geciktirebilir ve sınırlandırılabilir. MS tanısının erken doğrulanması, tedavinin hızlı bir şekilde uygulanmasına olanak sağlar. Bununla birlikte, ilk izole atağın erken tedavisi, daha sakatlayıcı diğer atakların ortaya çıkmasını önleyebilir veya geciktirebilir. Multipl skleroz için en sık kullanılan tedavilerden bazıları şunlardır:
Bağışıklık sistemi düzenleyiciler
Bunlar, hastalığın alevlenmesini önlemek için bağışıklık sisteminin aktivitesini azaltan ilaçlardır. En sık kullanılan düzenleyiciler immünomodülatörler ve immünsüpresanlardır.
Kortikosteroidler
Bu ilaçlar beyindeki ve omurilikteki iltihabı azaltmak ve hastalık alevlenmelerini hafifletmek için kullanılır.
İntravenöz immünoglobulinler
Bunlar, belirli MS türlerinde nüksetmeyi önlemeye yardımcı olmak için intravenöz olarak uygulanan antikorlardır.
Semptomatik ilaçlar
Bu ilaçlar hastalığın
kas spazmı, ağrı ve yorgunluk gibi semptomlarını hafifletmek için kullanılır.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, semptomların tedavisinde, otonomi kaybının ve bazı komplikasyonların önlenmesinde, komplikasyonların kalitesinin iyileştirilmesinde ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde önemli bir yere sahiptir.
Takviye Edici Gıdalar ve İlaçlar
MS'li bireylerde, sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek önemlidir. Bazı araştırmalar, beslenme ve takviyelerin MS semptomlarını hafifletebileceğini göstermektedir. Diyet takviyeleri genellikle vitaminler, mineraller ve antioksidanlar içerir. Özellikle
D vitamini, MS ile ilişkilendirilen bir takviyedir.
D vitamininin hastalığın belirti sıklığı ve şiddetinin azalmasında rol oynayabileceği düşünülmektedir.
Bununla birlikte düzenli egzersiz, yeterli uyku ve stres yönetimi gibi sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları, etkilenen hastaların yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olabilir.